Okuma ve DEHB: Ebeveynler için Rehber
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), bir çocuğun yaşamının birçok yönünü, okumayı ve yazmayı öğrenmesini etkileyebilir. Bir ebeveyn olarak, parlak çocuğunuzun neden okumada zorlandığını ya da ona nasıl en iyi şekilde yardımcı olabileceğinizi merak edebilirsiniz. Bu rehber, DEHB ve okuma ile ilgili yaygın soruları açık ve dostane bir dille yanıtlayacaktır.
DEHB'nin bazen disleksiye nasıl benzeyebileceğine bakacağız, DEHB ebeveynliğinin “5 C’si”ni açıklayacağız, DEHB’li çocuklar için neden okumanın genellikle zor olduğunu (ve bunun pratikte nasıl göründüğünü) tartışacağız ve çocuğunuzun okuma gelişimini desteklemek için stratejiler sunacağız. Tüm rehber boyunca, sizi bilgilendirmek ve güçlendirmek için araştırmalar ve uzmanlardan alınan görüşler de yer almaktadır.
DEHB Disleksiye Benzeyebilir mi?
Her iki durum da çocuğun akıcı olmayan, zorlanan bir okuyucu olmasına neden olabilir. Örneğin, DEHB ya da disleksiye sahip çocuklar cümlelerin bazı kısımlarını atlayabilir, kolayca sinirlenebilir ve zayıf okuma anlama becerileri gösterebilir. Okurken çabuk yorulabilir ve hatta keyif için okumaktan kaçınabilirler.
DEHB ile ilgili okuma sorunlarının ilk etapta disleksi ile karıştırılması kolaydır. DEHB’li bir çocuk metinde yerini kaybedebilir, noktalama işaretlerini ya da kelimeleri atlayabilir ve okuma sırasında çok hızlı davranabilir, okuduklarını pek hatırlamayabilir. Bu, disleksiye benzer görünebilir. Ancak temel sorun farklıdır: disleksisi olan bir çocuk kelimeleri doğru tanımakta veya “seslendirmekte” zorlanır, sık sık kelime ya da harfleri yanlış okur. Buna karşılık, DEHB’li bir çocuk genellikle kelimeleri okuyabilir ama dikkatini kaybeder, metinde atlamalar yapar ya da dikkatli okumaz. Örneğin, Uluslararası Disleksi Derneği, disleksi okurlarının hatalarının genellikle belirli kelimelerin yanlış okunmasından kaynaklandığını (“form” yerine “from” okumak gibi), DEHB okurlarının ise hatalarının dikkatsizlikten geldiğini, son ekleri atlayabileceğini, noktalama işaretlerini görmezden gelebileceğini veya kelimeleri atlayabileceğini belirtmektedir. Her iki durumda da sonuç, takılmalı, düzensiz bir okuma olup, bu da anlama güçlüğüne yol açabilir.
DEHB’nin disleksiyle karıştırılmasının bir diğer nedeni ise bu iki durumun sık sık birlikte görülmesidir. Araştırmalar, disleksiye sahip kişilerin yaklaşık %30’unun aynı zamanda DEHB’ye sahip olduğunu ve DEHB’li çocukların akranlarına göre öğrenme güçlüğü (disleksi gibi) yaşama olasılığının birkaç kat daha yüksek olduğunu göstermektedir. Aslında, bir çalışma, DEHB’li çocukların %45’inin ayrıca bir tür öğrenme güçlüğüne sahip olduğunu bulmuştur (örneğin disleksi). Bu örtüşme nedeniyle, eğitimli olmayan bir gözlemci çocuğun okuma zorluklarını aslında DEHB olmasına rağmen disleksiye bağlayabilir (ya da her iki duruma). Eğer okuma güçlüğünden şüpheleniyorsanız, doğru değerlendirme çok önemlidir.
DEHB’nin 5 C’si Nedir?
DEHB’li bir çocuğa ebeveynlik yaparken, olumlu bir yol haritasına sahip olmak faydalıdır. DEHB uzmanları tarafından önerilen faydalı bir çerçeve, “DEHB ebeveynliğinin 5 C’si” olarak bilinir. Psikolog Dr. Sharon Saline tarafından geliştirilen 5 C, çocuğunuzla ilişkinizi geliştirmek ve onların başarılı olmasına yardımcı olmak için beş rehber ilkedir. Bunlar; Özdenetim (Self-Control), Şefkat (Compassion), İş Birliği (Collaboration), Tutarlılık (Consistency) ve Kutlama (Celebration) anlamına gelir. İşte her bir “C”nin uygulamadaki anlamı:
1. Özdenetim
Bu ilk C, ebeveynlere sakin ve soğukkanlı kalmayı hatırlatır. Dürtüsel ve enerjik bir çocuğa ebeveynlik yapmak zor olabilir, ancak kendi duygularınızı yöneterek, öğretmek istediğiniz öz-düzenlemeyi modellemiş olursunuz. Örneğin, çocuğunuzun davranışı sizi tetiklediğinde derin nefes alma ya da ona kadar sayma pratiği yapabilirsiniz. Çocuğunuza basit sakinleştirici teknikler öğretmek – nefes egzersizleri ya da kısa hareket molaları gibi – onların dikkatlerini yeniden toplama ve dürtülerini kontrol etme becerisini geliştirir. Özdenetim, anlık tepkiler yerine düşünerek yanıt vermektir.
2. Şefkat
DEHB’li çocukların anlaşılmış ve sevildiğini hissetmeye ihtiyacı vardır. İkinci C, şefkat, çocuğunuzun zorluklarına empatiyle ve yargılamadan yaklaşmayı ifade eder. DEHB nörogelişimsel bir durumdur – çocuğunuzun talimatları unutmayı ya da sınıfta kıpırdanmayı “tercih” ettiğini düşünmeyin. Zorlandıklarında sabır ve cesaret verici yanıtlar verin. Onların yanınızda olduğunuzu hissettirdiğinizden emin olun. Örneğin, çocuğunuz okulda kötü bir gün geçirdiyse, onu aktif dinleyin ve duygularını doğrulayın (“Biliyorum, bugün okuma zamanı zordu, sinirlenmek normal.”). Şefkat, çocuğunuzun özgüvenini ve size olan güvenini artırır, böylece sorunlarını sizinle rahatça paylaşabilir.
3. İş Birliği
“Bir köy lazım” sözü DEHB için özellikle geçerlidir. İş birliği, çocuğunuz ve diğer kişilerle birlikte çözüm bulmak anlamına gelir. Kuralları tek taraflı dayatmak yerine, rutini oluştururken ya da odaklanmalarına yardımcı olacak yöntemler bulurken çocuğunuzu sürece dahil edin – bu onlara sahiplenme hissi verir. Ayrıca, öğretmenler, danışmanlar ve sağlık uzmanları ile iletişim kurup iş birliği yaparak çocuğunuzu ev ve okulda tutarlı şekilde destekleyin. Örneğin, çocuğunuzun öğretmeniyle bir okuma ödül sistemi uygulamak veya ödev programını çocuğunuzla birlikte yönetilebilir hale getirmek için beyin fırtınası yapmak iş birliğine örnek olabilir. Çocuklar, ebeveynlerin ve öğretmenlerin kendileriyle aynı takımda olduğunu hissettiğinde, çatışma azalır ve birleşik bir yaklaşım oluşur.
4. Tutarlılık
DEHB’li çocuklar rutinlere ve net beklentilere ihtiyaç duyar. Tutarlılık, öngörülebilir kurallar ve sonuçlarla yapılandırılmış bir ortam yaratmayı içerir. Söylediklerinizi yerine getirin ve günlük programları (yatma zamanı, ödev zamanı gibi) mümkün olduğunca sabit tutmaya çalışın. Tutarlılık davranışsal tepkilere de uygulanır – örneğin, belirli bir davranış için süresiz ceza kullanıyorsanız, bunu her seferinde sakin ve tutarlı bir şekilde uygulayın. Tutarlılık katı olmak anlamına gelmez; istikrar sağlar. Aynı zamanda, çocuğunuz büyüdükçe biraz esneklik tanıyın. Amaç, çocuğunuzun ne bekleyeceğini bilmesini sağlayarak güven duymasına ve öz disiplin öğrenmesine yardımcı olmaktır.
5. Kutlama
Çocuğunuzu kutlamayı unutmayın! DEHB genellikle sık sık uyarılarla ("Hareketsiz otur," "Ödevini unuttun" gibi) gelir, bu yüzden çocuğunuzun güçlü yönlerini ve çabalarını takdir etmek çok önemlidir. Olumlu olanı fark etmeyi alışkanlık haline getirin. Zor bir kitabı denedi mi? Montunu askıya astı mı? Okumasını istemeden tamamladı mı? Büyük ya da küçük, bu başarıları övün. Bu “kutlama”, spesifik övgüler vermek (“Bu akşam okumada ne kadar çok çalıştığınla gurur duyuyorum!”) ya da ilerlemeyi ödüllendirmek için bazen özel bir şey yapmak kadar basit olabilir. Çocuğunuzun iyi yaptığı şeyleri kutlayarak, özgüvenini ve motivasyonunu artırırsınız. Her DEHB’li çocuğun benzersiz yetenekleri ve harika özellikleri vardır—onları gördüğünüzü gösterin.
Bu ilkeler, çocuğunuzun DEHB zorluklarına rağmen öğrenip gelişebileceği destekleyici, sevgi dolu bir ortam yaratmaya yardımcı olur. DEHB’li bir çocuğa ebeveynlik yapmak her zaman kolay değildir, ancak 5 C gibi çerçeveler faydalı rehberlerdir.
DEHB Okuma Sırasında Nasıl Görünür?
DEHB’li bir çocuk okurken, çok fazla başlama-durma davranışı ve dikkat dağınıklığı belirtileri fark edebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuz sadece birkaç dakika okuduktan sonra kıpırdanabilir, huzursuzlanabilir veya odada etrafa bakabilir. Parmağını satır boyunca kaydırabilir ama aniden bir satırı atlayabilir veya yerini kaybedebilir. Bazı durumlarda, çocuk okuma sırasında aklına gelen alakasız düşünceleri yüksek sesle söyleyebilir ya da yerinden kalkıp oturabilir.
DEHB’li bir okuyucu, aslında materyali işlemiyor gibi de görünebilir. Örneğin, çocuğunuzun gözlerinin sayfa üzerinde hareket ettiğini görebilirsiniz ama ona ne okuduğunu sorduğunuzda hatırlamaz. Beyni “başka bir yerde” olabilir ve mekanik olarak okuma hareketlerini yapıyor olabilir – bu dikkatsizliğin klasik bir işaretidir. Ebeveynlerin bildirdiği bir diğer durum ise DEHB’li çocukların monoton ya da aceleci bir şekilde, ifadesiz okuyabilmeleridir çünkü çabuk bitirmek isterler (sabırsızlık ya da sıkılma nedeniyle). Noktalama işaretlerini atlayabilir, nokta ya da virgülleri yok sayarak okuyabilirler, bu da okumalarını karışık yapar (dyslexiaida.org). Bu durum, çocuğun sevdiği bir konuda konuştuğunu duyduysanız çarpıcı olabilir – DEHB’li çocuklar ilgi duyduklarında çok konuşkan ve ifadeli olabilir, ancak ilgilerini çekmeyen bir şeyi okurken dikkatleri gelip gider.
Hüsran ya da kaçınma davranışları da yaygındır. Birkaç sayfa zorlukla okuduktan sonra, DEHB’li çocuk iç çekebilir, şikayet edebilir ya da görevi kaçmak için “davranış sergileyebilir”. “Okumayı sevmiyorum!” diyebilir veya kitabı itebilir. Bazı durumlarda, okuma süresini bölmek için “Su almam lazım” ya da “Yine tuvalete gitmem gerekiyor” gibi bahaneler uydurabilir.
DEHB Okuryazarlığı Nasıl Etkiler?
DEHB, erken çocuklukta okumayı öğrenmekten, ilerleyen okul yıllarında güçlü yazma ve anlama becerileri geliştirmeye kadar okuryazarlığın birçok yönünü etkileyebilir. Anlaşılması gereken temel nokta, DEHB'nin kendisinin bir öğrenme güçlüğü olmadığı, ancak öğrenmeyi zorlaştırdığıdır. Okuma ve yazma, sürdürülebilir dikkat, talimatları hatırlama, hata kontrolü yapma ve düşünceleri organize etme becerisi gerektirir – ki bu alanlar DEHB'li bireyler için zorludur.
DEHB'li çocuklarda erken okuryazarlık gelişimi daha yavaş olabilir. Anaokulu ve birinci sınıfta, çocuklar genellikle harfleri, sesleri ve temel kelimeleri öğrenirken, DEHB öğrencileri bu derslerde odaklanmakta zorlanabilirler. Aynı zamanda akıcılığı geliştirmek için gereken tekrar eden uygulamaları (görsel kelime pratiği ya da kolay okuyucular gibi) yapmakta güçlük çekebilirler. Zamanla, bu durum DEHB'li çocuğun okuma seviyesinin akranlarının gerisinde kalmasına yol açabilir; bu, yeteneksizlikten değil, etkili öğrenememekten kaynaklanır. Aynı becerileri kazanmak için daha fazla tekrar veya bire bir eğitim gerekebilir, çünkü dikkat eksikliği ilk seferde tam öğrenmelerine engel olur.
Okuduğunu anlama, DEHB'den ciddi şekilde etkilenen başka bir okuryazarlık alanıdır. DEHB'li bir öğrenci kelimeleri çözebiliyor olsa da, okuduklarını anlamakta ve hatırlamakta zorlanabilir. Anlama, özellikle kısa pasajların ötesinde, detayları zihinde tutmayı ve bunları daha büyük fikirlere sentezlemeyi gerektirir – ki bu iyi çalışan hafıza ve odaklanma gerektirir. Çalışmalar, DEHB'li öğrencilerin ortalama olarak daha zayıf okuduğunu anlama becerisine sahip olduğunu göstermektedir. Hikayenin ana fikrini kavrayabilirler ancak ince noktaları kaçırabilirler; ya da her cümleyi anlayıp genel temayı kaçırabilirler çünkü cümleler arasında dikkatleri dağılmıştır. Metinler, üst sınıflarda daha karmaşıklaştıkça (örneğin yoğun kurgu dışı ya da uzun bölümler), bu zorluklar daha belirgin hale gelir. Ortaokula gelindiğinde, birçok DEHB'li öğrenci, özellikle bilgi yoğun ve uzun metinleri (bilim ya da tarih ders kitapları gibi) okumakta zorluk yaşar çünkü sürdürülebilir dikkat gereklidir. Bir sayfa okuyup pek azını hatırladıklarını fark edebilirler.
Okuma, yeni içerik öğrenmenin birincil yolu haline geldikçe (dördüncü sınıf ve sonrası), DEHB'li çocuklar yazılı materyali tam anlamıyla özümseyemedikleri için birden çok alanda geride kalabilirler. Bu durum özgüvenlerine zarar verebilir; çok zeki bir DEHB öğrencisi kendini “aptal” hissedebilir veya hayal kırıklığı yaşayabilir, oysa zorluklarının nedeni DEHB’nin okuryazarlık becerileri üzerindeki etkisidir, zeka eksikliği değil. Araştırmalar, DEHB'nin neden olduğu okuma eksikliklerinin öğrencinin akademik başarısı ile özgüven ve kendine güveni üzerinde derin etkileri olduğunu göstermiştir.
Öte yandan, doğru destek ve uyarlamalarla DEHB'li çocuklar kesinlikle yetkin okuyucular ve yazarlar olabilirler. Birçoğu bunu başarır; düşüncelerini organize etmeyi öğrendiklerinde yaratıcı yazmada başarılı olabilirler veya tutkularını ateşleyen konuları bulduklarında hevesli okuyucular olabilirler. Ebeveynlerin ve öğretmenlerin erken müdahale etmeleri, okuma/yazma konusunda açık talimat ve pratik sağlamaları ve dikkat sorunlarını telafi edecek stratejiler öğretmeleri çok önemlidir.
DEHB İçin Okuma İyi Bir Hobi midir?
Okuma, DEHB'li çocuklar için harika bir hobi olabilir – yeter ki onları ilgilendiren ve ihtiyaçlarına uygun hale getirelim. Aslında, okumanın DEHB için bazı özel faydaları vardır. Zamanla dikkati artırabilir, kelime dağarcığını ve bilgiyi geliştirebilir ve ekran süresine alternatif olarak sakinleştirici olabilir. Bir DEHB koçu, okumanın beyni yapılandırılmış şekilde meşgul ettiğini ve DEHB'li çocuklarda odaklanma ve kelime dağarcığını artırabileceğini belirtir (theminiadhdcoach.com).
Ancak, her DEHB'li çocuk doğal olarak okuma hobisini benimseyemeyebilir, özellikle okulda zorlandıysa. Anahtar, okumayı eğlenceli ve stresiz yapmak, zorunluluk haline getirmemektir. Daha kısa formatlar veya görseller ilgilerini çekebilir. Örneğin, grafik romanlar hem metin hem de ilgi çekici görseller sunar; bu, ilgiyi sürdürmeye yardımcı olur ve kelimelerin yanında görsel uyarı ile çoklu duyuları harekete geçirir. Benzer şekilde, sesli okuyan interaktif e-kitaplar veya uygulamalar, DEHB'li çocuğun ses ve animasyon aracılığıyla ilgisini canlı tutabilir.
Bir diğer yaklaşım, çocuğun hiperodaklanmasını (DEHB'nin ilgi duyduğu şeylere yoğunlaşabilme özelliği) kullanmaktır. Çocuğunuzun çok sevdiği bir kitap serisi veya konu bulursanız, şaşırabilirsiniz – bu kitapları odaklanmadan hızla okuyabilirler, çünkü içten motive olmuşlardır. Bu bir ejderhalar hakkındaki fantastik seri, korku hikayeleri koleksiyonu veya köpekbalıkları hakkında kurgu dışı bir kitap olabilir. Çocuğunuzun okumak istediği materyali seçmesine izin verin; gerçek ilgileri dikkatsizliğin en iyi panzehiridir.
Sesli kitaplar ve podcastler, DEHB'li bireyler için okumayı daha erişilebilir ve eğlenceli hale getirebilir. Bazıları dinlemenin “gerçek” okuma olmadığını düşünebilir, ancak bu doğru değildir – amaç, hikayeleri ya da bilgileri anlamak ve keyif almaktır ve sesli kitaplar bunu işitsel kanal aracılığıyla sağlar. Çoğu zaman, bir kombinasyon iyi çalışır: Sesli kitabı dinlerken çocuğun fiziksel kitapta takip etmesi. Böylece gözleri ve kulaklarıyla birlikte okurlar, bu da odaklanmayı ve anlamayı büyük ölçüde artırabilir. Bu, temelde okumayı çok duyulu bir deneyim haline getirir ve DEHB beyinlerinin bunu sevme eğiliminde olduğu görülmüştür.
DEHB İçin En İyi Okuma Yöntemi Nedir?
Her DEHB'li çocuk için en iyi olan tek bir “herkese uyan” okuma yöntemi yoktur. Ancak, eğitimciler ve uzmanlar DEHB okuyucularına genellikle yardımcı olan etkili stratejiler ve yöntemler belirlemiştir. Ortak nokta, okumayı daha etkileşimli, yapılandırılmış ve çok duyulu hale getirerek DEHB beynini meşgul etmektir. İşte bazı önemli yaklaşımlar:
Çok Duyulu Okuma Teknikleri: DEHB'li çocuklar genellikle birden fazla duyunun kullanıldığı zaman daha iyi öğrenirler. Sadece sayfadaki kelimeleri görmek yerine, işitme ve dokunma/hareketi de dahil etmeye çalışın. Örneğin, çocuğunuzun metni yüksek sesle veya kendi kendine fısıldayarak okumasını sağlayın – böylece metni görsel ve işitsel olarak işlerler. Bazı çocuklar okurken parmaklarıyla ya da ayraçla satırları takip etmekten fayda görür; bu dokunsal hareket odaklanmalarına yardımcı olur ve satır atlamayı önler. Gözlerini yönlendirir ve etrafta zıplamayı azaltır.
Yapılandırılmış Okuma Stratejileri (SQ3R vb.): Daha büyük DEHB öğrencileri, okuma sürecini organize etmek için açık stratejilerden fayda sağlar. Çok önerilen yöntemlerden biri SQ3R'dir; bu, adım adım aktif bir okuma tekniğidir. SQ3R; Önizleme (Survey), Soru Sorma (Question), Okuma (Read), Anlatma (Recite), Gözden Geçirme (Review) anlamına gelir. Uygulamada, öğrenci önce bölümü tarar (başlıkları gözden geçirir, resimlere bakar), sonra materyalle ilgili sorular oluşturur, ayrıntılı okur, önemli noktaları özetler veya tekrarlar ve son olarak öğrendiklerini gözden geçirir. Bu yapılandırılmış yaklaşım her aşamada katılımı zorunlu kılar, bu da DEHB zihninin yolda kalmasına yardımcı olur.
“Aktif” Okuma ve Çalışma Yardımcıları: Pasif şekilde baştan sona okumak yerine, aktif bir okuma tarzını teşvik edin. Bu, önemli cümleleri (kitap çocuğa aitse) işaretlemek veya altını çizmek, kenar boşluğuna kısa notlar veya tepkiler yazmak ya da sayfaları işaretlemek için yapışkan notlar kullanmak olabilir. Hikaye okuyorlarsa, arada durup “Sence şimdi ne olacak?” ya da “Karakter neden böyle yaptı?” gibi sorular sorun. Bu, okumayı etkileşimli hale getirir ve anlamalarını nazikçe sınar. Bu strateji, çalışma kitabı veya ders kitabı okurken de işe yarar; metin içinde önemli bilgileri belirleyerek okuma daha anlamlı hale gelir.
Teknoloji Destekli Araçlar: DEHB'li çocuklar için birçok uygulama, e-kitap platformu ve dijital araç faydalı olabilir. Sesli kitap ve metin eş zamanlı okuma, okunabilirliği artıran fontlar, kelimeleri takip eden renkli satırlar gibi özellikler, teknolojik çözümlerle desteklenebilir. Bazı tablet uygulamaları, okuma hızını ayarlama, kelimeleri takip etme ve tekrar eden okuma için interaktif oyunlar sunar. Teknoloji, DEHB'nin getirdiği dikkat ve motivasyon zorluklarıyla başa çıkmada önemli bir müttefik olabilir.
Özel Eğitim Desteği ve Bireysel Farklılıkların Anlaşılması: DEHB, her çocukta farklı şekilde tezahür eder. Bazı çocuklar, ek destek gerektirir; bireysel eğitim planları (IEP) veya özel okuma müdahaleleri ile. Uzmanlar, erken tanı ve destekle okuryazarlık becerilerinin güçlendirilebileceğini vurgular. Öğretmenler ve aileler, çocuğun güçlü ve zayıf yönlerini bilerek, onun ihtiyaçlarına göre en iyi yöntemi geliştirebilirler. Her zaman, çocukla birlikte deneme-yanılma yoluyla neyin işe yaradığını keşfetmek önemlidir.
DEHB’li Çocukların Okumasına Nasıl Yardım Edilir?
DEHB’li bir çocuğun okuma becerilerini geliştirmesine (ve gerçekten okumaktan zevk almasına) yardımcı olmak, ebeveyn, çocuk ve öğretmenler arasında gerçek bir ekip çalışmasıdır. Ebeveyn olarak, çocuğunuzun okuma alışkanlıklarını ve tutumlarını şekillendirmede kritik bir rol oynarsınız. İşte DEHB’li çocuğunuzun okumayı desteklemek için bazı pratik öneriler:
Okuma Zamanını Eğlenceli ve Pozitif Hale Getirin: Rahat ve keyifli bir okuma deneyimi yaratmaya çalışın. Birlikte kitap okuyun, karakterlere komik sesler verin veya çocuğunuzu güldürecek kitaplar seçin. Amaç, çocuğunuzun okumayı baskı değil, zevk ile ilişkilendirmesini sağlamaktır. Sadece birkaç sayfa okusa bile çabasını sık sık övün.
Kısa Oturumlar ve Molalar Kullanın: Uzun maraton okuma seansları zorlamayın. Çocuğunuzun kısa sürelerle (başlangıçta 5-10 dakika gibi) okumasını sağlayın ve ardından mola verin. Eğer huzursuzlandığını veya yerinde duramadığını fark ederseniz, ara vermek sorun değil. “Hadi biraz esneyelim ve birkaç dakika sonra devam edelim” diyebilirsiniz. Bir uzun ve yorucu okumadan çok, birkaç kısa ve başarılı oturum daha iyidir. Ve çocuğunuz uzaklaşıp dikkatini dağıtsa bile hâlâ dinlediğini düşünüyorsanız, bir süre yüksek sesle okumaya devam edebilirsiniz – bazı DEHB’li çocuklar dikkatleri dağılmış görünse bile hikayeyi alabilirler.
Çocuğunuzun İlgi Alanlarını Takip Edin: Çocuğunuzun sevdiği konularda kitaplar seçmesine izin verin (hayvanlar, sihir, futbol, süper kahramanlar – ne neşelendiriyorsa). Motivasyon, dikkatsizliğe karşı güçlü bir panzehirdir. Birlikte kütüphaneyi ziyaret edin ve farklı türleri keşfetmelerine izin verin. Meraklarını neyin tetiklediğine şaşırabilirsiniz. Ayrıca geleneksel olmayan okuma materyallerini kullanmaktan çekinmeyin: Çocuğunuz Pokémon kartlarını seviyorsa kartları birlikte okuyun; tarifleri seviyorsa birlikte tarif okuyup yemek yapın. Okuma becerileri birçok yolla gelişebilir. Çocuklar ilgili olduklarında, farkında olmadan daha çok çaba harcarlar.
Birlikte Okuyun ve Hakkında Konuşun: Çocuğunuza yüksek sesle okumak son derece değerlidir – bu, onların kendi okuma seviyelerinin ötesinde hikayelerin tadını çıkarmalarını sağlar ve akıcı okuma örneği oluşturur. Okurken ara sıra durup hikayeyi veya resimleri tartışın. “Bu karakter hakkında ne düşünüyorsun?” veya “Sence bundan sonra ne olacak?” gibi açık uçlu sorular sorun. Bu, onları meşgul eder ve anlayışlarını nazikçe kontrol eder. Ayrıca çocuğunuzu size okuma yapmaya davet edin. Sırayla okuyabilirsiniz – örneğin, siz bir sayfa okuyun, çocuk bir sonraki sayfayı okusun. Bu ortaklık onları desteklenmiş hissettirir.
Hareket Etmelerine İzin Verin (Kıvrılmak Sorun Değil!): Çocuğunuzun okumak sırasında tamamen hareketsiz oturamayabileceğini anlayın ve bu normaldir. Bazı çocuklar ayakta dururken, yürürken ya da stres topu sıkarak daha iyi odaklanır. Eğer çocuğunuz egzersiz topunda zıplaması ya da birlikte okurken kalemle karalama yapması gerekiyorsa, bu hikayeye odaklanmasını sağlamak için makul bir değiş tokuştur.
Ödüller Kullanın ve Başarıları Kutlayın: Okumayı teşvik etmek için basit bir ödül sistemi düşünebilirsiniz. Örneğin, bir çıkartma tablosu harikalar yaratabilir. Çocuğunuz belirli bir süre okuduğunda veya bir kitabı bitirdiğinde bir çıkartma kazanır. Belirli sayıda çıkartmadan sonra ona bir ödül veya ayrıcalık verin (örneğin, aile filmi seçme ya da küçük bir oyuncak). Olumlu pekiştirme, özgüvenlerini ve denemeye devam etme isteklerini artırır.
Unutmayın, her DEHB’li çocuk benzersizdir. Oğlunuz veya kızınız için doğru teknikleri bulmak biraz deneme yanılma gerektirebilir. Bazı günler diğerlerinden daha kolay olacaktır. Geri dönüşlerde sabırlı olun ve uzun vadeli bir perspektif koruyun. Bu stratejilerle çocuğunuzu sürekli destekleyerek, yaşam boyu fayda sağlayacak okuryazarlık becerileri için temel atıyorsunuz. Sizin yardımınız ve teşvikinizle, çocuğunuz iyi okuyabilir ve hatta okumaktan zevk alabilir. Her küçük adım önemlidir ve sizin katılımınız büyük fark yaratır.
